W dniu 2 grudnia 2024 r., z inicjatywy I zastępcy Przewodniczącego Państwowej Służby Archiwalnej Ukrainy Tetiany Szewczenko, odbyło się szkolenie pt. „Dokumentowanie zbrodni wojennych w działalności instytucji archiwalnych”, dla pracowników archiwów państwowych oraz archiwów organów administracji państwowej i urzędów miast regionu zaporoskiego, charkowskiego i sumskiego.

Czas, w którym Mehoffer tworzył swoje witraże, pokrywa się z powstaniem Uniwersytetu Fryburskiego, w którego tworzeniu nie zabrakło polskich profesorów z Krakowa. W 1889 r.  do Krakowa wysłano delegata w celu znalezienia profesora języków słowiańskich. Wybór padł na Józefa Kallenbacha specjalizującego się w epoce romantyzmu, który wykładał na slawistyce kilkanaście lat. Sprowadził on na uczelnię takie znakomitości polskiego świata nauki jak Adam Mioduński od literatury klasycznej oraz Józefa Wierusza-Kowalskiego, twórcę wydziału nauk przyrodniczych. Jego uczniami był późniejszy prezydent Polski Ignacy Mościcki oraz przedstawiciel odrodzonego państwa polskiego Poselstwa w Bernie Jan Modzelewski. Tutaj Mościcki prowadził z sukcesem badania nad pozyskaniem kwasu azotowego z powietrza oraz budową kondensatorów wysokiego napięcia. Wspólnie założyli pierwsze w Europie przedsiębiorstwo produkujące kondensatory.

Szkic Józefa Mehoffera. Ze zbiorów AHP

Państwowa Służba Archiwalna Ukrainy prezentuje unikatowy dokument, przechowywany w Archiwum Państwowym Obwodu Lwowskiego: list Marii Skłodowskiej-Curie, skierowany do rektora Uniwersytetu Lwowskiego.
Maria Skłodowska-Curie była pierwszą kobietą - laureatką Nagrody Nobla i jedyną osobą, która otrzymała dwie nagrody (z fizyki i chemii). Ona i jej mąż, Pierre Curie, byli pierwszą parą, która otrzymała Nagrodę Nobla jako małżeństwo. W dokumencie zachowanym we lwowskim Archiwum Państwowym, w zespole archiwalnym nr 26 „Uniwersytet imienia Jana Kazimierza we Lwowie”, autorka „Badania ciał radioaktywnych” wyraża wdzięczność za przyznanie jej tytułu honorowego doktora filozofii Uniwersytetu Lwowskiego, które odbyło się w ramach obchodów 250-lecia uczelni. List został napisany w języku polskim, 12 maja 1912 r. w Paryżu.

W 1894 r., za namową krakowskiego architekta Tadeusza Stryjeńskiego, nieznany artysta z Krakowa Józef  Mehoffer, wziął udział w międzynarodowym konkursie na cykl witraży do fryburskiej katedry św. Mikołaja. Prestiżowy konkurs ogłoszony z inicjatywy fryburskiego Bractwa Najświętszego Sakramentu, w którym wzięło udział 47 artystów z całej Europy, wygrał właśnie Mehoffer, deklasując konkurencję. Jego projekt Apostołowie, został oceniony najwyżej spośród wszystkich zgłoszonych. Zaintrygował sąd konkursowy swą siłą wyrazu, oryginalnością i niekonwencjonalną stylistyką. Joachim Berthier, członek jury, profesor teologii i filozofii, związany z Uniwersytetem we Fryburgu wspominał: „jasnym bowiem było (…) już na pierwszy rzut oka, że mieliśmy przed sobą tylko jedno dzieło naprawdę genialne: to Mehoffera”. Komisja konkursowa, obok walorów czysto artystycznych, podkreśliła w swej decyzji obecność w projekcie szeregu motywów polskich.

Fot. 1. Witraż Matka Boska Zwycięska projektu
J. Mehoffera w Katedrze św. Mikołaja we Fryburgu