W dniach 21-23 maja 2013 r. w gmachu Uniwersytetu Komeńskiego w Bratysławie, odbyły się XVII Dni Archiwalne Republiki Słowacji. Głównymi organizatorami tego wydarzenia był rektor Uniwersytetu (w tym roku mija 50-ta rocznica jego utworzenia) we współpracy ze Stowarzyszeniem Archiwistów Słowackich i Wydziału Administracji Publicznej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.

Tematem tegorocznego spotkania były: „Nauka, kultura i sport w dokumentach archiwalnych”. W konferencji wzięła udział rzesza archiwistów krajowych ze Słowacji (państwowych i zakładowych), a także zagraniczni fachowcy z archiwów Austrii, Czechy, Polski, Słowenii i Węgier. Po raz drugi zaproszono również Sekretarz Generalny Międzynarodowej Rady Archiwów (MRA) przy UNESCO David Leitch, który obok okolicznościowego przemówienia na rozpoczęcie obrad, informował zebranych również o bieżących wydarzeniach w MRA. Gości powitał i konferencję otworzył rektor Uniwersytetu w Bratysławie prof. Dr. Karol Mičieta, PhD. Po wystąpieniu programowym przewodniczącego słowackich archiwistów, głos zabierali również: przedstawiciel Departamentu Archiwów przy MSW, wicemarszałek regionu Bratysława, a także przedstawiciele archiwów węgierskich w imieniu gości zagranicznych.

Szwedzkie Archiwum Lenne w Stralsundzie w zasobie Archiwum Państwowego w Szczecinie

I. Prawo lenne i kancelaria lenna na Pomorzu

Prawo lenne to część prawa prywatnego rzeczowego, narodziło się we wczesnym średniowieczu (VIII-X wiek) w cesarstwie karolińskim w wyniku wprowadzenia systemu nadań i beneficjów przez monarchów w zamian za określone obowiązki, głównie służbę wojskową konno. Było to prawo zwyczajowe i normowało stosunki między seniorem a wasalem. Wraz z rozbiciem monarchii Karolingów w prawie lennym wystąpiły regionalne zróżnicowania. Ostatecznie wykształciły się dwa systemy longobardzki (Longobardische) i frankoński (Fränkische). Podstawową różnicą była zasada dziedziczenia lenna, w prawie longobardzkim (Longobardisches Recht) – według zasad prawa powszechnego, czyli równego podziału między synów, a frankońskim – primogenitury i niepodzielności majątku .
Ten pierwszy narodził się jako prawo pisane w na przełomie XI i XII wieku w północnych Włoszech będących wówczas częścią cesarstwa. Podstawą kodyfikacji były miejscowe zwyczaje lenne, które zebrano w zbiór „Księgi Lenne” (Lehnbuch). Przepisy te pochodziły przede wszystkim z Lombardii i uzupełniono je również o cesarskie ustawy w sprawach lennych oraz wyroki sądowe. Na początku XIII wieku powstała kolejna redakcja longobardzkiego prawa lennego zwana „Vulgatą”. Redakcja ta stała się częścią nowel Corpus iuris civilis (jako dziesiąty zbiór nowel) i wraz z całym prawem rzymskim recypowana w Niemczech. Tu też prawo lenne znalazło się również w Zwierciadle Saskim (Sachsenpiegel 1220–1235) .

Cały artykuł Patrz:  pdf

Paweł Gut

AP Szczecin

W dniu święta archiwistów i archiwów, w dniu 9 czerwca, Naukowy Portal Archiwalny ma zaszczyt poinformować o uruchomieniu działu autorskiego poświęconego kancelarii i archiwaliom pruskiej proweniencji. Dział prowadzony będzie autorsko przez wybitnego badacza tych zagadnień dr. Pawła Guta z Archiwum Państwowego w Szczecinie.

Adam Baniecki

Kancelaria i archiwalia pruskie.

Kancelarie i archiwalia śląskiej, pomorskiej, pruskiej proweniencji.
Pruska kancelaria akt spraw i jej spuścizna w archiwach polskich.

Pruska kancelaria akt spraw stanowi pewien synonim, hasło wywoławcze dla dokumentacji archiwalnej, która powstawała nie tylko w okresie XIX i XX wieku na ziemiach północnych i zachodnich państwa polskiego, a które w tym czasie stanowiły terytorium państwa pruskiego, ale szerzej dla tego typu dokumentacji z Pomorza Zachodniego, Warmii i Mazur, Ziemi Lubuskiej czy Śląska z XVI-XVIII wieku, nim one kolejno stały się częścią władztwa brandenbursko-pruskiego Hohenzollernów, a w konsekwencji państwa niemieckiego (od 1870). Z kolei system kancelarii akt spraw w okresie zaborów objął praktycznie całość ziem polskich i po dziś dzień jest podstawą kancelarii.

Sfragistyka kościelna należy do jednych z bogatszych. Liczne osoby i instytucje kościelne stworzyły w średniowieczu rozległą sieć, obejmującą cały świat chrześcijański, która to sieć odzwierciedlała jednolitą organizację kościelną. Podobnie było z pieczęciami, które pozornie były znormalizowane. Nie była jednak niezmienne, gdyż odzwierciedlały teologiczne, polityczne, organizacyjne i gospodarcze przemiany. Jednocześnie ich wygląd dostosowywał się do użytkowników i potrzeb konkretnych pieczęci grup społecznych. W czasach nowożytnych pieczęcie kościelne „podzieliły się” ponadto na różne konfesje. Były i są do dziś bardzo wartościowym źródłem informacji o czasach, w których powstały i ludziach, którym służyły.
Chcąc zwrócić uwagę na ten rodzaj źródeł historycznych – Centrum Studiów Społeczeństwa Średniowiecznego i Kultury – Vivarium przy Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu w Ostrawie oraz Krajowe Archiwum w Opawie i Morawskie Towarzystwo Genealogiczne i Heraldyczne w Brnie organizują w dniach 10-11 października 2013 r. międzynarodową konferencję nt. „Metamorfozy sfragistyki kościelnej” (Proměny církevní sfragistyki), która odbędzie się w siedzibie Krajowego Archiwum w Opawie Oddział w Ołomuńcu, przy ul. U Husova sobory 10 w Ołomuńcu.