Czechy: XVII Ogólnokrajowa Konferencja Archiwalna

W dniach 25-27 kwietnia 2017 r. odbyła się w Libercu 17. Ogólnokrajowa Konferencja Archiwalna (17. celostátní archivní konference), organizowana co dwa latach przez Stowarzyszenie Czeskich Archiwstów (Česka archivni společnost - ČAS). Przybyło nań ponad 350 archiwistów, zakwaterowanych i obradujących w kompleksie rekreacyjno-hotelowym „Babylon”.
Obrady 25 kwietnia o godz. 13 otworzył Petr Kolin z libereckiego archiwum państwowego, przywitawszy wszystkich gości, w tym honorowych, wśród których znalazł się - i zabrał głos - wiceminister Spraw Wewnętrznych Petr Mlsna. Stwierdził on m.in., iż w kierowanym przez niego resorcie archiwiści stanowią aż 1/3 urzędników. Po nim wystąpili przedstawiciele kolejnych instytucji mających patronat nad imprezą, a mianowicie władz krajowych (wojewódzkich), nadburmistrza Liberca, a także rektor miejscowego Uniwersytetu Technicznego Zdének Kuse, który oświadczył, iż zależało mu bardzo na spotkaniu z archiwistami, bo często korzysta z ich pracy w swoich poszukiwaniach genealogicznych, ale wyłącznie za pośrednictwem Internetu, w którym dziś można znaleźć niemal wszystkie dawne metryki. Życzył zebranym, aby w swojej pracy sprostali współczesnym wyzwaniom, a zwłaszcza dokumentowi elektronicznemu, gdyż on – człowiek przywiązany do tradycyjnej formy dokumentu papierowego – obawia się, iż po erze cyfrowej nie pozostanie żadne ślad. Głos zabrał też Prezes ČAS David Valušek, zaś w imieniu gości zagranicznych wystąpiła Prezes Stowarzyszenia Archiwistów Słowackich Mária Grófová, dziękując za zaproszenie i życząc owocnych obrad, wyrażając przy tym żal, że z powodu bardzo bogatego programu, nie będzie możliwości uczestniczenia w obradach wszystkich sekcji.

Obrady toczyły się w ramach kilku zagadnień: historia lat 1938-1945; problemy współczesnej archiwistyki czeskiej i edukacji archiwalnej, współpraca międzynarodowa, digitalizacja i prawo archiwalne. Najbogatszy program miała sekcja historyczna koncentrująca się na problemach okupacji niemieckiej Czech w latach 1938-1945. Jej obrady toczyły się w kilku częściach, podzielonych ze względu na tematykę. Przedstawiono na nich m.in. realizowane lub planowane (przez archiwa) projekty badawcze ich rezultaty, źródła, a także konkretnych przyczynków. Sekcja obradowała przez wszystkie trzy dni konferencji, podczas których wygłoszono 15 referatów. Wśród nich znalazło się wystąpienie pracownicy AP w Łodzi Elżbiety Czajki, która zaprezentowała wyniki swoich badań dotyczących czeskich Żydów w łódzkim Gettcie. Wszystkie wystąpienia tej sekcji mają być opublikowane w odrębnym wydawnictwie pokonferencyjnym, w przeciwieństwie do większości wystąpień z pozostałych sekcji, dla których przewidziano jedynie streszczenia lub ogólne omówienie poruszanej tam tematyki, przygotowane przez poszczególnych moderatorów.
Z archiwalnego punktu widzenia niewątpliwie jako bardzo istotne zapowiadały się obrady sekcji, a praktycznie panelu dyskusyjnego obradującego nad zagadnieniem: „Czeska archiwistyka – dokąd dalej?”, które toczyły się w głównej sali kongresowej. Od 2016 r. nad przyszłością archiwistyki toczyły się już różnorodne dyskusje, w wyniku których opracowane zostały dwie koncepcje rozwoju. Pierwsza urzędowa - autorstwa Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, druga społeczna - Českej archivni společnosti. W czasie obrad okazało się, iż obie zaproponowane drogi rozwoju są rozbieżne, a w czasie dyskusji, prowadzonej ze swadą przez Daniela Doležala, nie osiągnięto kompromisu, co zdaje się wskazywać, na jedyny możliwy wybór, czyli ten ministerialny, koncentrujący się przede wszystkim zadaniach czysto urzędniczych. Nie udało się odpowiedzieć na pytanie: dokąd zmierza czeska archiwistyka? Emocji nie wzbudzała jedynie historia zmian tej drogi. Okazało się, iż ostatnio koncepcję rozwoju archiwistyki zapisano w 1951 r., więc przeszło 65 lat temu. Tymczasem w ostatnich dwóch dziesięcioleciach Dyrekcja Archiwów nie miała żadnej koncepcji rozwoju i wszystko przebiegało żywiołowo. Jedyną dostrzeżoną stałą tendencją jest ograniczanie etatów. Brak planu inwestycyjnego (boom inwestycji a czeskich archiwach przypadł na lata 1994-1999). Zaczyna brakować pieniędzy na utrzymanie 130 budynków archiwalnych, stąd też pomysł na pozbycie się obiektów magazynowych, których archiwa nie są właścicielem, co prowadzić będzie wprost do likwidacji wielu oddziałów w terenie. Padły propozycje, aby stworzyć jeden duży centralny magazyn (jedno archiwum) np. dla trzech powiatów (obecnie praktycznie w każdym powiecie działa archiwum państwowe). Każde z 8 samodzielnych archiwów działa według własnego uznania. Ostatnio zrodził się pomysł centralizacji wszystkich funkcji służebnych prowadzonych w archiwach, a więc księgowości, działalności gospodarczej i administracyjnej, jak również reprografii oraz konserwacji, dla których można by stworzyć jedną instytucje w Pradze. Moderujący dyskusję Daniel Doležal zadał na końcu (retoryczne) pytania: czy archiwum ma być urzędem państwowym podległym rządowi centralnemu, czy może raczej powiatowym, odpowiedzialnym przed władzą lokalną – powiatową? A może jednak instytucją kulturalną, lub edukacyjno-naukową? Choć te ostatnie funkcje archiwa państwowe spełniają nadal i to w sporym zakresie, to jednak coraz częściej są one realizowane jako zajęcie dodatkowe, w ramach czasu wolnego archiwistów.
Warto zwrócić uwagę jeszcze na obrady co najmniej dwóch sekcji, choćby z uwagi na spory udział Polaków. W pierwszej z nich, traktującej o możliwościach badawczych i wzajemnego poznawania się w europejskich archiwach i muzeach, zebrani wysłuchali czterech wystąpień. Na początku Marketa Lhotova z Muzeum Północnoczeskiego w Libercu przedstawiła problemy badawcze z jakimi zetknęła się jej instytucja w ramach poszukiwań w archiwach austriackich dokumentów dotyczących likwidacji organizacji żydowskich na pograniczu czesko-niemieckim. Następnie David Marek z Muzeum Czeskiego Raju w Turnovie omówił międzynarodową współpracę swojej placówki w ostatnim dziesięcioleciu. Oparta ona była przede wszystkim o osobiste kontakty z muzealnikami i archiwistami w Polsce (Jawor, Bolesławiec) oraz w Niemczech (Saksonia), które następnie przekładały się na współpracę międzyinstytucjonalną w obszarze wystaw oraz akcji edukacyjnych. Podobnymi doświadczeniami podzieliło się kolejnych dwoje referentów z Polski. Najpierw Edyta Łaborewicz (kierownik AP Wrocław Oddział Legnica) przedstawiła informację o międzynarodowej współpracy Archiwum Państwowego we Wrocławiu w ostatnim ćwierćwieczu, opartą na materiale przygotowanym przez Janusza Gołaszewskiego – dyrektora tejże placówki; następnie Ivo Łaborewicz – kierownik Oddziału w Jeleniej Górze zaprezentował – przygotowany wspólnie z wymienioną wyżej referentką, materiał omawiający międzynarodową współpracę legnickiego i wrocławskiego oddziałów Stowarzyszenia Archiwistów Polskich. W późniejszej dyskusji słuchacze z uznaniem ocenili międzynarodowe działania przygranicznych archiwów i muzeów, podkreślając jak wiele wartościowych rzeczy udało się dzięki temu osiągnąć, zwracając jednak uwagę na fakt, iż wszystkie one oparte są na konkretnych ludziach i ich wzajemnych dobrych relacjach, a nie na podpisanych umowach między poszczególnymi instytucjami. Bez osobistych kontaktów, często o charakterze przyjacielskim, współpraca ta była by bardzo mocno ograniczona lub wręcz niemożliwa do realizacji.
Niezwykle dużą liczbą słuchaczy (wielu zainteresowanych siedziało na podłodze lub musiało stać) zgromadziły obrady sekcji dotyczącej edukacji w archiwach. Jej obrady otworzyło wystąpienie Mikuláša Čvrtníka z AP w Pradze, od wielu lat śledzącego myśl archiwalną anglosaskiego i niemieckiego obszaru językowego, który zaprezentował swoje przemyślenia nad formami i możliwościami w obszarze edukacji archiwalnej w XXI wieku. Po nim wystąpiła Jitka Bílkova z czeskiego Instytutu Pamięci Narodowej (Archiv bezpečnostních složek), prezentująca działania swojej instytucji w obszarze edukacji. O kształceniu archiwalnym w XXI wieku na poziomie uniwersyteckim w Polsce mówiła następnie Lucyna Harc z Uniwersytetu Wrocławskiego, zaś Hubert Mazur z AP w Kielcach zaprezentował doświadczenia i problemy z jakimi zmagają się polskie archiwa państwowe w zakresie promocji swojej działalności, głównie wśród dzieci i młodzieży. Z kolei doświadczenia węgierskie w tym zakresie zaprezentowała Anna Zita Apáti z Archiwum Narodowego w Budapeszcie. Kontynuacją obrad tej sekcji był, odbyty 27 kwietnia w głównej sali konferencyjnej, panel dyskusyjny.
Drugi dzień Konferencji, poza obradami poszczególnych sekcji, przyniósł zebranym wiele atrakcji turystycznych i krajoznawczych. Hitem miała być wyprawa zabytkowym tramwajem, prowadzonym przez czynnego archiwistę, z Liberca ku górze Jeszted (1012 m npm), a następnie wejście (lub wjechanie kolejką linową) na ten szczyt. Niestety, fatalna pogoda (deszcz, a przede wszystkim gęsta mgła i śnieg w górnych partiach góry) nie pozwoliła na podziwianie wspaniałej panoramy Gór Izerskich i Karkonoszy, jak zazwyczaj się stąd roztacza. Nawet wysoka i bardzo charakterystyczna stożkowa budowla tutejszej wieży telewizyjnej i mieszczącego się u jej podnóża hotelu, zaledwie majaczyła w gęstych oparach. Więcej szczęścia do pogody mieli goście zagraniczni (poza wspomnianą grupą z Polski i Słowacji, znajdowali się tu też przedstawiciele Austrii, Węgier i Niemiec), którym zorganizowano wyjazd do Frydlandu (wspaniały zamek) i Hejnic (barokowy klasztor i sanktuarium maryjne). Ponieważ zwiedzano głównie obiekty zamknięte, pogoda nie przeszkadzała tak bardzo w odbieraniu wspaniałych wrażeń. Drugi dzień konferencyjny zakończył się już tradycyjnym bankietem, podczas którego można było nie tylko potańczyć przy światowych przebojach ostatnich 30-40 lat, ale również przy dźwiękach mało u nas znanej rockowej muzyce czeskiej, jak również raczyć się czeskim piwem i morawskim winem. Zabawa, która trwała do późnych godzin nocnych (ostatni goście opuścili salę między godz. 3 a 4 nad ranem), nie przeszkodziła uczestnikom konferencji w gromadnym i aktywnym uczestnictwie w ostatnim dniu obrad.
Bardzo praktyczny wymiar miała sekcja poświęcona digitalizacji materiałów zgromadzonych w Narodowym Archiwum Filmowym, które swoje zbiory uprzystępnia obecnie przeważnie w postaci cyfrowej. Dotyczy to zarówno największej grupy zbiorów, czyli filmów, jak i dokumentacji aktowej oraz zbiorów bibliotecznych. W sekcji, mającej charakter dyskusji panelowej, debatowano jednak przede wszystkim na temat digitalizacji, a jednocześnie cyfrowej restauracji materiałów filmowych, zastanawiając się nad sposobami najlepszego przechowywania i właściwego porządkowania (ewidencjonowania) stale powiększających się filmowych zasobów elektronicznych. Roztrząsano przy tym problem oryginalność zdigitalizowanego obrazu oraz możliwości ich rozpowszechniania różnymi kanałami społecznej komunikacji. Inna ciekawa sekcja, obradująca tylko przez jedno popołudnie (dwa referaty), traktowała wyłącznie o opakowaniach dla archiwaliów. Wystąpił w niej Ivo Durec, prezentując zbiory, założonego w kierowanym przez niego Archiwum w Rajchradzie (Brno – Venkov) „Światowego Muzeum Archiwalnych Kartonów”. Jako drugi zabrał głos Jiří Šťastný – przedstawiciel największego w Czechach wytwórcy opakowań kartonowych firmy EMBA, prezentując wyroby, z jakimi występuje ona na zagranicznych targach. W ten sposób można było zapoznać się z niegdysiejszymi, obecnymi oraz dopiero wkraczającymi na rynek sposobami zabezpieczania i przechowywania archiwaliów, głównie za pomocą opakowań kartonowych i im podobnych.
Na spotkaniu plenarnym, kończącym obrady Konferencji, moderatorzy poszczególnych sekcji podsumowali ich obrady. Złożono podziękowania wszystkim organizatorom i zaproszono na kolejną Krajowa Konferencję Archiwalna, która odbędzie się za dwa lata w Pilźnie.
oprac. Ivo Łaborewicz
AP Oddział w Jeleniej Górze


Poprawiony (środa, 26 lipca 2017 11:13)

 


Alma Mater Europaea

Archive Symposium

Saturday, 09.03.2024, from 9 a.m. to 3 p.m.

Sustainability and dignity in the
context of digitalisation
and artificial intelligence inarchival science

więcej


ARCHIWA UKRAINY

Bezpośrednie wsparcie
dla archiwów Ukrainy

Support Heritage
in Ukraine


za pośrednictwem
Museum & Archives
GALT
szczegóły


Dawne pismo


Archiwum Narodowe
w Krakowie

Instytut Józefa Piłsudskiego


Instytut
Józefa Piłsudskiego
w Ameryce

NOMA

NOMA
Norma opisu materiałów archiwalnych
w archiwach państwowych
dostępna na stronie NDAP

Powszechna Deklaracja
o Archiwach

Słowniki archiwalne

A Glossary

of
Archival and Records
Terminology

SAA
Online Glossary

Online-Lexikon „Terminologie der Archivwissenschaft“
Terminologie der Archivwissenschaft
Online-Lexikon


Portail International Archivistique Francophone


Portail International
Archivistique Francophone
On-Line Glossaire


ICA
Multilingual
Archival Terminology