Znamienne zapytanie w „księdze gości” na stronie www archiwów federalnych Rosji: „Nasza rodzina wywodzi się ze stanicy Wozniesienskaja, w Kraju Krasnodarskim (Kubań - na północny zachód od Kaukazu - EŁ). W stanicy mieszkał nasz prapradziadek Eduard Pansławowicz Nowicki, urodzony ok. 1850 r., z zawodu mechanik młynów parowych; przybył na Kubań ok. 1870 r. W tym czasie na Kubaniu przebywało wielu Polaków. W audycji telewizyjnej matka znanej polskiej piosenkarki Anny German mówiła kiedyś, że najpiękniejsze lata dzieciństwa spędziła na Kubaniu w stanicy Wozniesienskiej. Chciałbym się dowiedzieć, skąd oni (tj. Polacy - EŁ) się tu wzięli: byli zesłani czy osiedlali się dobrowolnie?”

(„[...] Z początkiem XIX wieku na Kaukaz zaczęli trafiać polscy zesłańcy siłą wcielani do armii carskiej, prowadzącej w tym czasie Wojnę Kaukaską – trwającą ponad 100 lat operację wojenną mającą na celu podporządkowanie górali Moskwie. Polacy byli zsyłani w kilku większych falach – ocenia się, że po powstaniach styczniowym i listopadowym trafiły na Kaukaz dziesiątki tysięcy Polaków. Nomen omen, rok zakończenia powstania styczniowego (1864) jest również rokiem oficjalnego zakończenia przez Rosję wojny na Kaukazie. Podobieństwo sytuacji Polski i narodów kaukaskich będących pod okupacją Kremla dostrzegli polscy działacze niepodległościowi zgromadzeni m.in. w paryskim Hotelu Lambert. Historia polskich emisariuszy (Czajkowski, Łapiński) wysyłanych kilkukrotnie w XIX wieku do kaukaskich górali w celu zjednoczenia przeciwko wspólnemu wrogowi to historia na całą powieść sensacyjną. Dość tylko powiedzieć że Polacy w latach 40-tych XIX wieku stworzyli pierwszy batalion artylerii dla imama Szamila walczącego z Rosjanami [...]”. (Paweł Krawczyk, Wiosna na Kaukazie - o koniach kabardyńskich)

oprac. Edyta Łaborewicz
AP Legnica